Bilim Akademisi Konferansları, 2022 Bahar serisinin ilkinde konuşmacımız, Bilim Akademisi üyesi Dr. Tamer Önder.
Dr. Önder’in 12 Ocak Çarşamba 18:00’da yapacağı konuşmanın başlığı “Moleküler Genetik Simya: Hücrelerin Yeniden Programlanması” olacak.
Vücudumuzda birbirinden çok farklı işlevleri olan 200’den fazla hücre tipi var. Bunların hepsi döllenmiş yumurtanın embriyonik gelişim sırasında farklılaşması ile oluşur. Farklılaşma, genomumuzda bulunan yaklaşık 20,000 geni kodlayan DNA dizilerindeki değişimler ile değil de bu genlerin bir bölümünün aktivitesinin artması ya da azalması sonucu gerçekleşir. Farklılaşan hücreler yaşamları boyu kimliklerini korurlar. Örneğin, bir akyuvar durup dururken bir sinir hücresine dönüşemez. Dolayısı ile uzun yıllar farklılaşmanın geri çevrilemez bir süreç olduğu düşünülüyordu. Ancak 2012 Nobel Tıp ödülünü alan Japon bilim insanı Shinya Yamanaka’nın geliştirdiği bir yöntem ile vücudumuzda bulunan herhangi bir hücreyi, embriyonik kök hücre benzeri hücrelere dönüştürebiliyoruz. Hücresel yeniden programlama adı verilen bu moleküler genetik yöntemde embriyonik dönemde aktif olan dört gen kullanılmakta ve oluşturulan hücrelere uyarılmış pluripotent kök (UPK) hücreler denmekte. Konuşmamda bu yöntemin moleküler temellerinden ve hücrelerin nasıl yeniden programlanabildiğinden bahsedeceğim. UPK hücrelerini kişiye özgü olarak üretilebiliyor ve laboratuvar ortamında istenilen herhangi bir başka hücre tipine farklılaştırılabiliyoruz. Dolayısıyla nörodejeneratif hastalıklar, omurilik yaralanmaları, kan sistemi hastalıkları ve diyabet gibi pek çok hastalığın tedavisi için hastanın bağışıklık sistemi ile tam uyumlu hücreler üretmek artık mümkün. Ancak yeniden programlama verimi oldukça düşük bir yöntem; örneğin, hastadan alınan 100,000 hücrenin sadece bir tanesi kök hücreye dönüşebilmekte. Devam eden çalışmalarımızda moleküler biyoloji teknikleri kullanarak yeniden programlamayı daha verimli kılmanın yollarını araştırıyoruz. Böylelikle orta vadede kişiye özgü kök hücrelerin hastalıkların tedavisinde kullanımını kolaylaştırmayı hedefliyoruz.
Konferansa katılım için zoom kayıt sayfasına buradan ulaşabilirsiniz.
Konferans Zoom ile aynı anda Bilim Akademisi Youtube hesabından da canlı yayınlanacak.
Tamer Önder, moleküler biyoloji ve genetik alanında lisans eğitimini 2002’de Cornell Üniversitesi’nde tamamlamış, doktora derecesini ise 2008’de Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) Robert Weinberg’in grubunda kanser metastazının moleküler mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalar ile almıştır. 2008-2012 yılları arasında, Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Boston Çocuk Hastanesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalışmıştır. 2012’de Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne öğretim üyesi olarak katılmış ve halen aynı üniversitede görev yapmaktadır.
Güncel çalışmaları kök hücre oluşumunun moleküler mekanizmalarının incelenmesi ve kişilere özgü kök hücrelerin üretimi ile genetik hastalıkların modellenmesi üzerinedir (https://scl.ku.edu.tr/). Koç Üniversitesi’nde yürüttüğü araştırma projeleri ile bazı nadir genetik hastalıkların ilk kök hücre temelli modellerini geliştirmiştir. Bunun yanı sıra pluripotent kök hücre üretiminin verimini ve güvenilirliğini artıracak yeni kimyasal moleküller ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmalar, Avrupa Birliği 7.Çerçeve Marie Curie CIG programı, EMBO (Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü) yerleşim desteği, TÜBİTAK Kâtip Çelebi – Birleşik Krallık Newton fonu ve TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir. Araştırmaları Science, Cell, Nature, Nature Chemical Biology gibi bilimsel dergilerde yayınlanmış olup, 8000’nin üzerinde atıf almıştır. 33 makalesi ile 3 uluslararası patenti bulunmaktadır ve h-indeksi 20’dir.
Tamer Önder Bilim Akademisinin asli bir üyesi olup, 2018 Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) Aziz Sancar Teşvik Ödülü, 2019 İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi (iBG) Bilim madalyası, 2019 Sabri Ülker Uluslararası Bilim Ödülü ve 2020 TÜBITAK-Teşvik ödülü sahibidir.