Zafer Suat Pamir Anısına BAGEP Mühendislik Ödülü

Renate Pamir tarafından eşi Zafer Suat Pamir anısına 2014 ve 2017 yıllarında Biyomedikal mühendislik / Biyoteknoloji alanında BAGEP Ödülü desteklenmiştir.

Zafer Suat Pamir, 11 Şubat 1918 tarihinde İstanbul Moda’da avukat bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Osman Suat Bey, oğlu yedi yaşındayken vefat ettiği için Zafer Suat’a annesi bakmıştır. İlkokula, bir Fransız okulu olan Saint Joseph Lisesi’nde başlamıştır. Babası, onun bu okulda Türkçe’yi iyi öğrenemediğini düşünerek başka bir okula yazdırmış ise de, daha sonra kaydını tekrar bu okula almıştır. Böylece 1938 yılında Saint Joseph Lisesi’nden mezun olur.
Liseyi bitirdikten sonra Pamir, girmiş olduğu olgunluk sınavını başarı ile tamamlar. Bu arada, okuduğu Fransız okulunun yapmış olduğu yazışmalar sonucu Fransa’ya öğrenci olarak gönderilebileceğini öğrenmiştir. Fransa’ya gidebilmek için iki aşamalı bir sınava girmiş ve bu sınavlarda da başarılı olmuştur. Aynı dönemde Deniz Bank ve Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA) de sınav açmıştır. Pamir, Ankara’da MTA’nın sınavına girmiştir. Deniz Bank’ın sınavı henüz yapılmadan MTA sınav sonuçlarını açıklamıştır. 15 kişinin girdiği sınavı 9 kişi kazanmıştır. Kazandığını öğrenen Pamir, Deniz Bank’ın sınavına girmemiştir.

Zafer Pamir’in Fransa yerine Belçika’ya gitmesi kararlaştırılmıştır. Ancak sonradan kendi isteği üzerine Makine Mühendisliği okumak üzere İngiltere’ye gönderilmiştir. MTA kayıtlarına göre İngiltere’ye gidiş tarihi 01.11.1938’dir. Önce Londra’da yaklaşık bir sene İngilizce öğrenmiştir. Zafer Pamir, İngiltere’ye gittiğinde talebe müfettişliği olmadığından, gideceği okulu kendisi bulmuştur. Yabancı dil eğitimini tamamladıktan sonra Imperial College’de eğitime başlamıştır. Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın ilk yılında (1939) bu okula yabancı öğrencilerin alınması yasaklanınca, kendisine Amerika’ya gönderileceği bildirilmiştir. Türkiye’ye dönmeden beş arkadaşıyla birlikte (İş Bankası’ndan 2, Sümerbank’tan 1, MTA’dan 2 kişi) Amerika’da eğitim görecekleri bildirilmiştir. Pamir, 31.07.1940 tarihinde Cornell Üniversite’sine girmiş, 1943 yılında Stanford Üniversitesi’ne geçmiştir. Yüksek lisans eğitimini bu üniversitede tamamlayarak 1946 yılında diplomasını almıştır.

Tezinin başlığı “On thermal stresses in circular cylinders and in thin rectangular plates” dir. New York’a geçerek İstanbul’a dönüş sürecini hızlandırmaya çalışan Pamir, savaş zamanının etkileri 1946 yılında da devam ettiği için oldukça zorlanmıştır. Orada gemi beklerken altı ay kadar çalışmış, nihayet İzmit Şeker Fabrikası’nın yük gemisiyle rahat bir yolculuk yaparak Mart 1947’de İstanbul’a dönmüştür

Zafer Pamir, kendisi gibi A.B.D.’de öğrenim gören  Bedrettin Sarp, Bahri Ersoy, Şahap Kocatopçu, Suphi Yavaşça gibi kişileri o yıllarda tanımıştır. Öğrenimi sırasında devlet tarafından aylık olarak gönderilen burs Zafer Pamir’in geçimini sağlaması için yeterli olmuştur. İlk olarak 125 dolar almış, daha sonra burs 150 dolara yükselmiş, ancak ardından 110 dolara düşmüştür. Amerika’daki arkadaşlarının birçoğu da aldıkları burs paralarını biriktirerek taksitle araba almışlar ve lüks olmasa da rahat bir şekilde geçinmişlerdir.

20.03.1947’de Türkiye’ye döndükten sonra, 01.05.1947 tarihinde MTA adına karayollarında çalışmaya başlamıştır.  Hizmet süresi 16 yıl 11 ay 18 gün olarak hesaplanmıştır. MTA’da çalışırken altı aylık bir eğitim için Amerika’ya gönderilmiştir. Daha sonraki yıllarda Bayındırlık Bakanlığı’na geçmiştir.

Karayolları müdürü Vecdi Diker’in önderliğinde bir grup, 1956 yılında A.B.D. üniversitelerine benzer bir üniversitenin kurulmasının yararlı bir girişim olacağını düşünmüş ve bu konuda girişimleri başlatmıştır. Bunun için dönemin başbakanı ile konuşulmuş,  Zafer Pamir’inde dâhil olduğu 6-7 kişilik bir komisyon oluşturulmuş ve sonuçta 1958-1959 yıllarında Ortadoğu Teknik Üniversitesi kurulmuştur. Bu üniversitenin kurulmasında Amerikalıların da katkısı olmuştur ancak en büyük desteği başbakan Adnan Menderes sağlamıştır.  Menderes ayrıca bu okulun yönetim kurulu başkanlığını da yapmıştır. Zafer Pamir 1956-1960 yıllarında ODTÜ Kurucu Mütevelli Heyetinde görev alarak Üniversitemizin sisteminin oluşup yerleşmesinde bir beyin rolünü oynamıştır.

Zafer Pamir, İhsan Doğramacı ile birlikte Bilkent Üniversite’sinin kuruluşunda da görev almış, yönetim kurulu üyesi olmuştur. Aynı yıllarda Hacettepe Üniversitesi’nde eğitim alanında araştırma amacıyla oluşturulan grup içinde yer almıştır. Daha sonra, Sezai Türkeş’in teklifi üzerine, İnanç Vakfı’nın yönetiminde görev almıştır. ODTÜ Üstün Hizmet Ödülü Sahibi olan Zafer Pamir 28 Haziran 2011’de vefat etmiştir.

Kaynakça

  1. 02.2008 tarihinde Zafer Pamir’in Etiler’deki evinde yapılan görüşmenin kayıtları.
  2. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Biyografisi 1935-1964, Ankara 1965, s. 62.
  3. Eşi Renate Pamir ile görüşme. 05.03.2012.