Akademik Liyakat, Özgürlük ve Dürüstlük Belgesi

Akademik Liyakat, Özgürlük ve Dürüstlük Belgesi

Mükemmeliyet/Liyakat: Bilim insanları, bilimsel yöntemin en iyi şekilde kullanılması, araştırmaların bilinçli önyargılardan uzak şekilde en yüksek standartlarla yürütülmesi, değerlendirme ve ödüllendirmelerde en mükemmele ulaşmaya çalışarak sadece bilimsel liyakate göre karar verilmesi konularında en yüksek özeni göstermek; ve bu amaçlarla insan onuruna yaraşır, kapsayıcı çalışma ortamlarının oluşturulması ve korunmasıyla yükümlüdürler.

Özgürlük: Bilim insanları doğru bilimsel yöntemlerle ulaştıkları sonuçları meslektaşlarına ve kamuoyuna duyurmakta özgürdürler. Bilimsel sonuçların yayılmasında, özgür fikir ve vicdanları ile kestirebildikleri ölçüde, kötü kullanımlara yol açmaktan kaçınmakla ve insanlığın yararına kullanılmasının bir an önce gerçekleşmesine çalışmakla sorumludurlar. Bilimsel fikirlerin paylaşımında tüm paydaşların haklarını ve görüşlerini bilimsel etiğin tanımladığı çerçeve içinde özgürce aktarabilmelerini gözetirler. Bilimsel araştırmanın etik sorumluluklar temelinde yürütülmesi ve insan haklarına aykırı olmaması esastır. Bilim insanları üyeliğe davet edildikleri kuruluşların Bilimsel Liyakat, Özgürlük ve Dürüstlük ilkeleri ile uyumlu çalışıyor olmasına özen gösterirler.

Dürüstlük*: Bilim insanları, bulgularını ve yöntemlerini, açıklıkla, çarpıtmadan yayımlamalı, yararlandıkları tüm kaynakları ve alıntıları açık ve eksiksiz şekilde vermeli, kendilerinin ve başkalarının katkılarını ve sorumluluklarını titizlikle ve hakkaniyetle belirtmeli, çalışmaya katkısı olmayanları eser sahibi olarak göstermemelidirler. Bu genel ilkeler araştırma makaleleri, derlemeler, akademik yayınlar için olduğu kadar, ders kitapları, popüler yayınlar, telif veya çeviri, basılı, sözlü, görsel, internet vs. tüm ortamlardaki yayınlar için de geçerlidir.

Bilim insanları tüm paydaşlarının haklarını, çalıştıkları bilim alanıyla sınırlı kalmayacak şekilde savunurlar. Atama, yükseltme, ödül vb. bilimsel değerlendirmeye konu olan durumlarda kişisel yakınlık, menfaat ve karşılık gözetmezler. Hakemlik, jüri üyeliği gibi görevlerde değerlendirmeleri sadece bilimsel ve akademik kriterlerle yaparlar. Bilim insanları akademik ya da idarî konumlarını, unvanlarını, yetkilerini; öğrencileri, asistanları, meslektaşları, yöneticiler ve bilim camiası dışındaki kişilerle olan ilişkilerinde hiçbir şekilde kötüye kullanmamaya özen gösteririler. Hakemlik, jüri üyeliği gibi görevlerde değerlendirmeleri sadece bilimsel ve akademik kriterlerle yaparlar.

Bilim insanlarının özen yükümlülüğü, meslektaşların birbirlerine eşit ve saygılı davranmalarını; nüfuza ya da menfaate dayalı ilişkilerin, karalamanın, sindirmenin, yıldırmanın, baskının, tacizin ve saldırgan nitelikli davranışların önlenmesini; dil kullanımı ve diğer tüm davranışlarda ayrımcılığın engellenmesini; etik dışı davranışta bulunanların uyarılmalarını ve etik dışı davranışların aydınlatılması ve takip edilmesini kapsar.

*Bilim Akademisi bu çerçevede, Avrupa Akademileri Federasyonu’nun (ALLEA) 2017 yılında yayınladığı “Araştırmalarda Dürüstlük Konusunda Avrupa Davranış Kodu’’nda** ifade edilen değer yargılarını, araştırmada iyi uygulama ve dürüst olmayan davranışlar konusundaki tespitlerini aynen benimsemekte ve desteklemektedir.

** Avrupa Akademileri Federasyonu’nun (ALLEA) Araştırmalarda Dürüstülük Konusunda Avrupa Davranış Kodu Gözden Geçirilmiş 2023 baskısıyla güncellenmiştir.