Bilim Akademisi Konferansları, 2020 Güz serisinin ilkinde konuşmacımız, 2002-2018 yılları arasında Orta Doğu Senkrotron Işıması Laboratuvarı SESAME projesinde, Bilimsel Danışma Komitesi Başkanı olarak laboratuvarın hayata geçmesine katkıda bulunan Prof. Dr. Zehra Sayers.
Prof. Sayers; dev bir mikroskop gibi düşünebileceğimiz senkrotron ışınımı kaynakları nasıl çalışır? Çok karmaşık bir bölgede kurulmuş olan SESAME’nin kullanıcıları kimler? Bu laboratuvarın gerçekten uluslararası olup, yüksek düzeyde verimli olması için neler gerekli ? Geleceği nasıl güvence altına alınabilir? sorularını tartışmaya açacak.
Araştırmacılar arasında ortak ilkelerden ve bilimin evrenselliğinden kaynaklanan bir güven ve paylaşım duygusu vardır. Kıyasıya rekabet içinde olsalar bile, ortak hedeflere ulaşmak için sınır, kültür, politik yaklaşım gözetmeden işbirliği oluşturabilirler. SESAME de böyle bir işbirliği ürünü; Filistin Güney Kıbrıs, İran, İsrail, Mısır, Pakistan, Türkiye, Ürdün ve çeşitli gözlemci ülkelerden araştırmacıların emekleriyle, Ürdün’de Amman yakınlarında kurulmuş bir senkrotron ışınımı laboratuvarı. Tıptan arkeolojiye kadar geniş bir yelpazeden araştırmacılara aynı çatı altında yüksek düzeyde çalışmalar gerçekleştirebilmeleri için imkan sağlıyor.
SESAME (Synchrotron light source for Experimental Science and Applications in the Middle East, www.sesame.org.jo)
Bilim Akademisi Üyesi ve Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Zehra Sayers, Boğaziçi Üniversitesi Fizik bölümünden mezun olduktan sonra, doktorasını 1978 yılında Londra Üniversitesinde tamamlayıp, Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı’nın (EMBL) Hamburg’da senkrotrondaki laboratuvarında ilk kadın araştırmacı olarak çalıştı. Araştırmalarında senkrotron radyasyonu yöntemlerinin kromatin, hücre iskeleti ve metal bağlayan proteinlerde yapı-işlev ilişkilerinde kullanımı üzerine yoğunlaştı.
Sabancı Üniversitesi kurucu öğretim üyelerinden olan Dr. Sayers, 2002-2018 yılları arasında “SESAME” (Synchrotron light for Experimental Science and Applications in the Middle East) projesinde Bilimsel Danışma Komitesi Başkanı olarak laboratuvarın hayata geçmesine katkıda bulundu. Araştırmaları ve SESAME projesine katkılarından dolayı Avrupa Bilim Forumu (ESOF) 2018 Rammal ve 2019 Amerikan Bilimi Geliştirme Kurumu (American Association for Advancement of Science) Bilim Diplomasisi ödüllerine layık görüldü. Aynı yıl, Bilim Akademisi Onursal Üye’liğine seçildi. Yine 2019 yılında, BBC’nin “ 100 ilham veren kadın” listesine giren Dr. Sayers, halen çalışmalarını Sabancı Üniversitesi’nden izinli olarak EMBL Hamburg laboratuvarında sürdürmekte.